EUROPEJSKA AKADEMIA SOŁTYSÓW
Skrypt 22 - 27 sierpnia 2002 r.
Unijny rynek cukru
Organizacja wspólnego rynku cukru w UE jest podobna do organizacji rynku zbóż. Funkcjonują: system kwot produkcyjnych i system cen interwencyjnych dla cukru oraz cena podstawowa (bazowa) i minimalna dla buraków cukrowych. Regulacje tego rynku obejmują towary: cukier buraczany, cukier trzcinowy i chemicznie czystą sacharozę w postaci stałej, buraki cukrowe i trzcinę cukrową, melas powstały z ekstrakcji lub rafinacji cukru, cukier i syrop klonowy oraz inne cukry w formie stałej i syropy cukrowe, sztuczny miód i karmel, wysłodki buraczane i inne odpady z produkcji cukru, izoglukozę i smakowe lub barwione syropy izoglukozy oraz syrop inulinowy. W podanych dalej przeliczeniach zastosowano średni kurs NBP euro do złotego z 1 lipca 2002 r. (1 EUR = 4 PLN).
Kwotowanie produkcji. Ograniczające produkcję cukru kwotowanie, jako środek przeciwdziałający powstawaniu nadwyżek bądź niedoborów oraz stabilizujący poziom sprzedaży i poziom cen cukru, wprowadzono w UE w 1968 r. Ustalono dwa rodzaje kwot na cukier i izoglukozę: kwota A to ilość cukru jaka może być wprowadzona na rynek UE (równowartość poziomu konsumpcji w państwach UE), kwota B to ilość cukru jaka może być wprowadzona na rynek UE lub wyeksportowana z dopłatami. Produkcja przekraczająca kwoty A i B zaliczana jest do kwoty C objętej zakazem sprzedaży na obszarze państw Unii Europejskiej. Kwota C musi być wyeksportowana po cenach światowych; nie dotyczą jej subsydia eksportowe.
Limity produkcyjne. Poszczególni producenci maja przyznawane limity produkcyjne jako ułamek kwoty A oraz ułamek kwoty B. Producenci, którym nie przyznano limitów produkcyjnych mają całą produkcję zaliczoną do kwoty C.
System cen cukru. Co roku Rada Ministrów UE ustala urzędowe ceny obowiązujące w całej Unii Europejskiej: cenę docelową i cenę interwencyjną na cukier biały nie pakowany standardowej jakości oraz cenę podstawową i cenę minimalną na buraki cukrowe. Tak ukształtowany system cen ma zapewniać opłacalność produkcji cukru w ramach kwot A + B. Cena interwencyjna cukru białego jest równa 95% ceny docelowej. Od sezonu 1993/94 cena interwencyjna utrzymuje się na poziomie 631,9 euro za tonę cukru (2528 zł/t); jest ona o ok. 36% wyższa od ceny interwencyjnej cukru białego w Polsce - 1850 zł/t (Dz. U. 2002.126.1072). W regionach Unii uważanych za deficytowe cena ta jest podwyższana do 646,5 a nawet do 655,3 euro/t (odpowiednio 2586 i 2621 zł/t). Cena interwencyjna na cukier surowy (cukier o wydajności 92%) jest ustalana na podstawie ceny interwencyjnej na cukier biały, po uwzględnieniu marży przetwórczej. Taki system cen obowiązuje w całej Unii, bez stosowania regionizacji.
Obowiązek skupu. Agencje interwencyjne we wszystkich krajach członkowskich są zobowiązane do zakupu po cenie interwencyjnej każdej ilości cukru, jaka została wyprodukowana w ramach kwot A i B, a nie została sprzedana na wolnym rynku. Bardzo dobra organizacja tego rynku pozwala przez wiele lat prowadzić obrót cukru bez potrzeby uruchamiania w UE skupu interwencyjnego. Nadwyżki są upłynniane przez system przetargów i eksport z dopłatami.
System cen buraków. Podstawą do obliczenia ceny bazowej buraków cukrowych jest cena interwencyjna na cukier biały z uwzględnieniem kosztów dostawy buraków do cukrowni, zawartości cukru w burakach, marży przetwórczej oraz wpływów cukrowni ze sprzedaży melasy. Od sezonu 1993/94 cena podstawowa wynosi 47,67 euro za tonę buraków (191 zł/t); jest ona o ok. 52% wyższa od ceny podstawowej buraków cukrowych w Polsce - 125,35 zł/t (Dz. U. 2002.126.1072). Z kolei cenę minimalną na buraki cukrowe ustala się na podstawie ceny podstawowej, ale różnicuje się ją w zależności od tego, do jakiej kwoty będzie zaliczony cukier wyprodukowany z danych buraków: za buraki cukrowe wykorzystane do produkcji cukru w ramach kwoty A cena minimalna wynosi 98% ceny podstawowej (obecnie 46,72 euro/t, tzn. 187 zł/t), natomiast za buraki do produkcji cukru w ramach kwoty B - 68% ceny podstawowej (32,42 euro/t, tzn. 130 zł/t).
Rozliczenia z cukrowniami. Głównym czynnikiem uwzględnianym w rozliczeniach producentów buraków z cukrowniami jest zawartość cukru w burakach. Odnosi się ją do tzw. zawartości wzorcowej równej 16%. W ten sposób powiązane są ceny buraków z cenami cukru.
Opłaty produkcyjne. Wysokie subsydia eksportowe obciążające budżet UE, są w znacznym stopniu finansowane z tzw. opłat produkcyjnych nałożonych na producentów cukru. W tym wypadku mechanizm wiąże subsydia eksportowe i ceny interwencyjne. Każdy producent ma prawo do pełnej ceny interwencyjnej jedynie dla kwoty podstawowej A, która podlega 2% opłacie produkcyjnej. Od kwoty B opłaty produkcyjne dochodzą do 39,5% ceny interwencyjnej.
Stanowiska Polski i KE. Polska zgłosiła w negocjacjach przedakcesyjnych następujące kwoty: A - cukier 1 650 tys. ton, izoglukoza 15 tys. t; B - cukier 216 tys. t, izoglukoza 5 tys. t (określone w Rozporządzeniu RM z 30 lipca br. kwoty na rok rozliczeniowy od 01.07.2003 do 30.06.2004 wynoszą: A - cukier 1540 tys. t, izoglukoza 40 tys. t; B - cukier 102,2 tys. t, izoglukoza 2,2 tys. t - Dz. U. 2002.126.1073). Propozycje Komisji Europejskiej są następujące: kwoty A - cukier 1 590,5 tys. t, izoglukoza 2,5 tys. t; kwoty B - cukier 74,5 tys. t, izoglukoza 0 (nie uwzględniona).
(na podstawie materiałów Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa
oraz rozporządzeń Rady Unii Europejskiej)
oraz rozporządzeń Rady Unii Europejskiej)
PS. W Dzienniku Ustaw nr 139 poz. 1166 z 2 września 2002 r. ogłoszono zmienione przez Radę Ministrów kwoty A cukru oraz izoglukozy w roku rozliczeniowym od 1 lipca 2003 r. do 30 czerwca 2004 r. Po zmianie kwoty A wynoszą: 1520 tys. ton cukru buraczanego oraz 60 tys. ton izoglukozy w przeliczeniu na suchą substancję zawartą w 42% roztworze fruktozy.
