(2013 r.) Centrum Warszawy z lotu ptaka. Ukosem od lewego dolnego rogu biegnie ulica Marszałkowska - odcinek od Placu Konstytucji do kompleksu zieleni Ogrodu Saskiego; pod nią pierwsza linia metra. W środkowej części plac Defilad z Pałacem Kultury i Nauki; nieopodal duża płaszczyzna dachu hali głównej dworca kolejowego Warszawa Centralna. Fot. Marek Ostrowski.

Stolica polityczna Rzeczypospolitej od z górą trzech i pół stulecia, stolica kulturalna i ideowa od czasów odnowy narodu w dobie stanisławowskiej, miasto walki i powstań wyzwoleńczych, burzone, palone i wskrzeszane do pełni życia i rozwoju - Warszawa zajmuje miejsce szczególne nie tylko na mapie Polski, ale i Europy. Jej nazwa budzi skojarzenia historyczne i bliskie, emocjonalne i poznawcze, które wykraczają poza granice wyznaczoną kilkunastokilometrowym promieniem oddziaływania centrum warszawskiej aglomeracji miejskiej. Jej społeczność i jej życie publiczne, jej gospodarstwo i jej kultura już od dawna nadają ton całemu krajowi, choć szczęśliwie nie ma w nim tej absorpcyjnej dominacji stolicy, która jest udziałem Paryża lub Budapesztu. Warszawa nie jest całą Polską, lecz skupia w niej wiele i wiele dla niej otwiera perspektyw. Z przedmowy pióra prof. Aleksandra Gieysztora Warszawa jej dzieje i kultura. Arkady, Warszawa 1980.

Przyłączenie do Korony. Warszawa, ważny ośrodek miejski Mazowsza została w 1526 r. przyłączona do Korony. Od 1546 r. aż do wyjazdu do Włoch dziesięć lat później - na dworze jazdowskim w Warszawie przebywała Królowa Bona, wdowa po Zygmuncie Starym. Coraz częściej bywał w Warszawie Zygmunt August. Położenie miasta w centrum terytorium państwa prowadzącego aktywną politykę wobec ziem północnych i wschodnich przesądziło o jego przewodniej roli. Miejsce sejmów i elekcji królów. W 1569 r., na sejmie obradującym w Lublinie, postanowiono, że odtąd Warszawa będzie stałą siedzibą sejmów walnych Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, a od 1573 r. także miejscem elekcji królów polskich. Pierwsza wolna elekcja odbyła się w 1573 r. pod warszawską wsią Kamion; wówczas szlachta wybrała Henryka Walezego. Rok później - w nowym miejscu, we wsi Wielka Wola (na polach u zbiegu dzisiejszych ulic Elekcyjnej, Obozowej i Okopowej) - królem wybrany został Stefan Batory. W 1587 r. tamże odbyła się kolejna elekcja - na tron wprowadzono Zygmunta III Wazę. Stała siedziba królów. Decyzja przeniesienia stolicy z Krakowa do Warszawy zapadła w marcu 1596 r., po pożarze Zamku Królewskiego na Wawelu. Była ona realizowana etapami. Zygmunt III Waza wprowadził się na stałe do uprzednio przebudowanego Zamku warszawskiego wracając z wojny moskiewskiej w 1611 r. Stołeczność Warszawy nie została jednak potwierdzona żadnym aktem prawnym. Miasto oficjalnie nie była stolicą; do ostatniego rozbioru Polski w 1795 r. nosiło wyłącznie miano miasta rezydencjonalnego Jego Królewskiej Mości.

Koronocje nadal na Wawelu. Kraków i Katedra na Wawelskim Zamku pozostały miejscem koronacji. W warszawskiej Kolegiacie św. Jana koronowano tylko dwóch królów z ośmiu wstępujących na tron po Zygmuncie III: Stanisława Leszczyńskiego (1705) i Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764), a także trzy królewskie żony. Warszawa nie stała się też miejscem pochówku królów. Tylko szczątki Stanisława Augusta zmarłego na obczyźnie, pochowanego najpierw w Petersburgu, a nastepnie w Wołczynie; po sprowadzeniu do Warszawy złożono w 1995 r. w tejże światyni - od 1960 r. Bazylice Archikatedralnej. Faktyczna stołeczność. Do spektakularnych wydarzeń podkreślajacych stołeczną funkcję miasta należały między innymi hołdy pruskie, od czasów Batorego przez całą pierwszą połowę XVII w. składane przez Hohenzollernów, z tytułu władania Prusami Książęcymi, w Warszawie. Miejscem tych hołdów był zazwyczaj plac przed kościołem św. Anny na Krakowskim Przedmieściu. Tutaj przed głównymi drzwiami świątyni wznoszono podwyższenie, na którym stawiano tron dla monarchy polskiego. Stolica Polski - jak zawsze. W jednym z pierwszych Dekretów Naczelnika Państwa, o samorządzie miejskim (Dziennik Praw Państwa Polskiego z 7 lutego 1919 r. nr 13 poz. 140) rangę Warszawy jako stolicy podkreślają m.in.: art. 66 - Rada m.st. Warszawy może być rozwiązana tylko na mocy dekretu Naczelnika Państwa... i art. 67 - Prezydenta m.st. Warszawy lub jego zastępców mocen jest złożyć z urzędu tylko Naczelnik Państwa... W przypadku wszystkich pozostałych miast takie kompetencje miał wówczas Minister Spraw Wewnętrznych.

WARSZAWA jest głównym ośrodkiem administracyjnym Polski. Tutaj swoją siedzibę mają władze centralne: Sejm, Senat, Trybunał Konstytucyjny, Sąd Najwyższy, Prezydent, Rząd, Najwyższa Izba Kontroli, Narodowy Bank Polski oraz liczne inne urzędy, instytucje i agencje rządowe. W Warszawie mieszczą się także ambasady, urzędy konsularne i inne przedstawicielstwa ponad stu państw ze wszystkich kontynentów.




WARSZAWA skupia siedziby Polskiej Akademii Nauk oraz wielu uczelni wyższych i instytutów; jest miejscem odbywania licznych kongresów oraz konferencji krajowych i międzynarodowych, również wielu imprez kulturalnych o szeroko uznanej renomie. W stolicy mieszczą się placówki noszące zaszczytny człon nazwy n a r o d o w e, m.in.: muzeum, biblioteka, opera, filharmonia, stadion oraz wiele innych chlubnie reprezentujących polskie życie kulturalne i naukowe. Stąd rozwija swoją działalność we wszystkich kierunkach Stowarzyszenie "Wspólnota Polska" - organizacja pozarządowa działająca pod patronatem Senatu RP, której statutowym celem jest umacnianie więzi Polonii i Polaków zamieszkałych za granicą z Ojczyzną.

WARSZAWA pełni funkcję zarządzającą. Swoje centrale w Warszawie ma wiele firm, banków, instytucji finansowych (wśród nich giełda papierów wartościowych), związków, stowarzyszeń, fundacji i organizacji ogólnokrajowych - politycznych, gospodarczych, społecznych, naukowych, kulturalnych, wyznaniowych, zawodowych, korporacyjnych, sportowych. Unia Europejska wybrała Warszawę na siedzibę swojej Agencji ds. Kontroli Granic.

WARSZAWA pełni też istotną funkcję w układzie komunikacyjnym kraju. Niemal centralnie położona, na obu brzegach Wisły w połowie długości tej największej polskiej rzeki, jest ważnym węzłem drogowym i kolejowym, mającym autostradowe połączenie z krajami Europy Zachodniej. Na terenie miasta jest pięć dworców kolejowych, dwa dworce autobusowe, dwa lotniska: krajowe i międzynarodowe im. Fryderyka Chopina. W pobliży granic miasta położony jest Mazowiecki Port Lotniczy "Warszawa-Modlin".