EUROPEJSKA AKADEMIA SOŁTYSÓW
Skrypt 33 - 12 listopada 2002 r.
Samorząd rolniczy
Rolnicze organizacje samorządowe różnego typu odgrywają w Unii Europejskiej bardzo ważną rolę przy tworzeniu, wdrażaniu i modernizowaniu Wspólnej Polityki Rolnej. Jej instrumenty chroniące pozycję rolnictwa europejskiego na rynku światowym oraz instrumenty interwencji na unijnym rynku wewnętrznym powstawały pod silnym wpływem krajowych rad rolnych, federacji, związków i stowarzyszeń rolników. W krajach "piętnastki" samorządy rolnicze stanowią silny ruch społeczno-gospodarczy, koncentrujący się na współorganizowaniu rynków rolnych, przygotowywaniu wnikliwych analiz dochodów i opłacalności produkcji roślinnej i zwierzęcej, ale również zdolny do organizowania wielkich i skutecznych manifestacji. Prawo unijne zobowiązuje organy UE do konsultacji spraw rolnych i wsi z partnerami społecznymi.
Jak to jest w Unii. W Austrii wszyscy pracujący w rolnictwie są z mocy prawa członkami Izb Rolniczych, które prowadzą działalność doradczo-szkoleniową, socjalną oraz reprezentują interesy rolników. W Danii głównym reprezentantem rolników jest Duńska Rada Rolna, skupiająca powszechne związki rolnicze, stowarzyszenia i spółdzielnie oraz organizacje branżowe producentów i przetwórców. We Francji działa Rada Rolnictwa Francuskiego, która zrzesza główne organizacje rolnicze; bieżące sprawy produkcji i funkcjonowania różnych rynków prowadzą tam organizacje branżowe. W Niemczech Konfederacja Niemieckich Rolników zrzesza 43 organizacje branżowe różnego typu. Szwedzka Federacja Rolników zrzesza 25 organizacji regionalnych, organizacje spółdzielcze i 17 organizacji branżowych. W Finlandii prawie wszyscy rolnicy należą do Konfederacji Związków Producentów. W Hiszpanii największa z czterech takich organizacji - Krajowe Stowarzyszenie Młodych Rolników - skupia prawie połowę producentów. W Wielkie Brytanii w dobrowolnym Narodowym Związku Rolników jest skupionych ok. 70% pracujących w rolnictwie.
Powszechne, sprawne, samodzielne. Przy dużej różnorodności tych organizacji można wydzielić organizacje ogólne (krajowe, regionalne, itp.), branżowe (producentów), związkowe (typu związków zawodowych) oraz biznesowe (łączące interesy producentów, przetwórców i handlowców). Rozwój rynków rolnych wywołuje procesy przenikania się tych organizacji oraz ich konsolidacji. We wszystkich krajach UE są to organizacje powszechne, choć w większości z nich dobrowolne, są dobrze zorganizowane na szczeblu krajowym, także wówczas gdy jest ich kilka w danym kraju, często w ich ramach występują też spółdzielnie, są samodzielne ekonomicznie. Źródłami finansowania samorządowych organizacji rolniczych są nie tylko składki członkowskie, ale również dochody z prowadzonej działalności gospodarczej, szkoleniowej i wydawniczej, z odpisów od wartości sprzedaży surowców, z wpłat za zadania zlecone przez państwo i inne podmioty. Organizacje te stać na działalność wspierającą rozwój wielu branż, wykonywanie prac analitycznych i przygotowywanie merytorycznych raportów, prowadzenie biur w Brukseli, a także na kosztowne protesty.
...i ponadnarodowe. Dla samorządów rolniczych działających w krajach UE charakterystyczne jest także ich zintegrowanie na szczeblu unijnym i ogólnoeuropejskim. Nie ma drugiego tak dobrze zorganizowanego sektora gospodarki narodowej w krajach "15". Stan taki wynika wprost ze złożoności problemów rolnictwa i wsi, których rozwiązywanie wymaga zgodnego działania w obrębie całej wspólnoty. Tylko dzięki utworzeniu centralnych unijnych organizacji samorządowych możliwa jest skuteczna obrona Wspólnej Polityki Rolnej, przeciwstawianie się jej niekorzystnym zmianom, negatywnym skutkom globalizacji oraz "marginalizacji" rolnictwa w gospodarkach krajów europejskich. Do najważniejszych w skali europejskiej należą: Komitet Rolniczych Organizacji Zawodowych (COPA), utworzony w 1958 r., zrzeszający 29 związków rolniczych, Główny Komitet Spółdzielczości Rolniczej (COGECA), utworzony w 1959 r., zrzeszający 17 organizacji spółdzielczych, Konfederacji Rolnictwa Europejskiego (CEA) zrzeszająca 300 organizacji z 30 krajów całej Europy oraz Europejska Rada Młodych Rolników (CIEA).
Wyrachowanie zamiast emocji. Poznanie zasad i szczegółów działania samorządów rolniczych w UE musi być udziałem polskich organizacji samorządowych z zakresu rolnictwa, gospodarki żywnościowej i szeroko rozumianego rozwoju wsi. Ogromne znaczenie ma także stała ich pomoc edukacyjna i operacyjna na rzecz rolników, którym nie łatwo będzie przecierać unijne ścieżki do wspólnego rynku i funduszy pomocowych przed i po akcesji. Wiele unijnych organizacji rolniczych obawia się nowych problemów po rozszerzeniu, a z drugiej strony liczy na aktywne wsparcie nowych członków, a zwłaszcza Polski, w trudnych dyskusjach o reformie Wspólnej Polityki Rolnej. Niepomyślna sytuacja naszego rolnictwa powoduje, że w działalności organizacji rolniczych często górę biorą żywiołowe reakcje, a praca "u podstaw" (specjalizacja i koncentracja produkcji, tworzenie warunków pełnego przestrzegania norm sanitarnych, stałe podnoszenie jakości wyrobów) jest wyraźnie zaniedbywana. Dzisiaj nie ma dla polskich związków rolniczych ważniejszej sprawy niż realne przystosowanie produkcji rolnej do integracji - do sprawnego wdrożenia u nas zasad Wspólnej Polityki Rolnej.
(wg Wspólna Polityka Rolna UE a polskie rolnictwo - UKIE 2002)
